Triển khai thực hiện Quyết định số 3377/QĐ-BKHCN ngày 28/10/2025 của Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ về việc thành lập Hội đồng và Tổ chuyên gia tư vấn đánh giá, nghiệm thu kết quả thực hiện nhiệm vụ khoa học và công nghệ cấp quốc gia “Xây dựng cơ sở dữ liệu về phân loại học, phân bố của một số loài động vật có xương sống trên cạn đặc hữu, nguy cấp, quý hiếm ở Việt Nam phục vụ nghiên cứu khoa học và công tác bảo tồn”,
Mã số: ĐTĐL.CN-64/19 do Viện Tài nguyên và Môi trường, Đại học Quốc gia Hà Nội chủ trì và PGS.TS. Lê Đức Minh làm chủ nhiệm
Ngày 18/11/2025 Bộ KHCN đã tổ chức Hội đồng tư vấn đánh giá, nghiệm thu kết quả thực hiện Đề tài KH&CN cấp Quốc gia.
Đối tượng nghiên cứu của đề tài gồm một số loài động vật có xương sống đặc hữu nguy cấp quý hiếm tại Việt Nam thuộc 4 lớp là thú, chim, bò sát và lưỡng cư. Các loài được nghiên cứu nằm trong Nằm trong Sách Đỏ Việt Nam năm 2024, Danh lục Đỏ của IUCN (IUCN Redlist) năm 2025, có tình trạng bảo tồn Nguy cấp (Endangered) trở lên ở một trong hai danh lục trên hoặc đang được xếp ở mức thiếu số liệu (Data Deficient) nhưng các nghiên cứu quần thể gần đây đều cho thấy quần thể của các loài này rất hiếm gặp hoặc bị săn bắt ở mức báo động hoặc là ác loài đặc hữu ở Việt nam hoặc quần thể tại Việt Nam đóng vai trò quan trọng trong bảo tồn như Mang lớn, Mang trường sơn và Thỏ vằn.
Sau 6 năm thực hiện (trong đó có 2 năm tạm dừng do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19), đề tài đã tổ chức 9 chuyến điều tra nghiên cứu thực địa tại nhiều tỉnh thuộc khu vực Đông Bắc, Tây Bắc, Nam Trung Bộ, Tây Nguyên, Đông Nam Bộ, Tây Nam Bộ. Đề tài cũng đã xây dựng được bộ cơ sở dữ liệu về một số loài động vật có xương sống đặc hữu, nguy cấp, quý hiếm ở Việt Nam thuộc 4 lớp lưỡng cư, bò sát, chim, thú (trên 50 loài). Bộ cơ sở dữ liệu được xây dựng bao gồm: (i) Cơ sở dữ liệu về sinh thái, hình thái và tình trạng bảo tồn; (ii) Cơ sở dữ liệu di truyền; và (iii) Cơ sở dữ liệu về phân bố.
Hệ gen của 10 loài động vật có xương sống đã được giải trình tự và đã được đưa lên Ngân hàng gen (GenBank) gồm: Rùa trung bộ (Mauremys annamensis), Rùa hồ gươm (Rafetus swinhoei), Cóc mày botsford (Leptobrachella botsfordi), Thằn lằn ngón gia lai (Cyrtodactylus gialaiensis), Cóc núi s-tec-ling (Oreolalax sterlingae), Gà lôi lam mào trắng (Lophura edwardsi), Chuột đá trường sơn (Laonastes aenigmamus), Chuột núi đá đông bắc (Tonkinomys daovantieni), Sao la (Pseudoryx nghetinhensis), Vọoc cát bà (Trachypithecus poliocephalus).
Đề tài cũng đã hoàn thành việc xây dựng phần mềm quản lý dữ liệu ĐDSH cho phép truy cập, tìm hiểu về vùng phân bố, số hiệu Genbank, đặc điểm, đặc tính sinh học của 62 loài động vật có xương sống quý hiếm ở Việt Nam. Phần mềm đang được triển khai tại trang web https://biodiversityvn.org.
Đề tài đã công bố 14 bài báo khoa học đạt chất lượng quốc tế uy tín theo yêu cầu các tạp chí thuộc danh mục ISI (SCI, SCIE) và SCOPUS, trong đó có 02 bài đăng trên tạp chí Science, 01 bài đăng trên tạp chí Nature, 01 bài đăng trên tạp chí Cell, 01 bài đăng trên tạp chí Nature Ecology & Evolution, và 01 bài đăng trên tạp chí Nature Communications. Các tạp chí Science, Nature và Cell được xem là ba ấn phẩm khoa học hàng đầu thế giới, có chỉ số ảnh hưởng (Impact Factor) rất cao và chỉ đăng tải những công trình nghiên cứu đột phá, có ảnh hưởng sâu rộng tới nhiều lĩnh vực khoa học. Bên cạnh đó, Nature Ecology & Evolution và Nature Communications là những tạp chí chuyên ngành uy tín trong hệ thống Nature Portfolio, đóng vai trò quan trọng trong việc công bố các kết quả nghiên cứu tiên phong về sinh học tiến hóa, sinh thái học và các lĩnh vực liên quan. Việc công bố công trình trên các tạp chí này không chỉ khẳng định chất lượng khoa học ở mức độ quốc tế, mà còn góp phần nâng cao vị thế nghiên cứu của Việt Nam trên bản đồ khoa học toàn cầu.
Đề tài đã được tất cả các thành viên Hội đồng nghiệm thu thống nhất thông qua.
Tags: CRES, NGHIÊN CỨU KHOA HỌC, VIỆN TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG, vn, VNU